Bewaak voedselveiligheid, ook bij duurzame verpakkingen

Biologische kipfilet verpakt in plastic folie. Dat lijkt geen duurzame combinatie. Er is wel aan het dierenwelzijn gedacht maar niet aan het milieu, zo lijkt het. Plastic heeft een slecht imago op het gebied van milieu. We kennen allemaal de beelden van de plastic soep die de oceanen vervuilt. Maar plastic heeft als verpakking een belangrijke functie. Plastic verpakkingen zorgen voor een evenwicht tussen koolstofdioxide en zuurstof, en gaan zo bederf tegen. Dit verpakkingsmateriaal is dus een zeer belangrijke factor bij de houdbaarheid van producten. Aan kwaliteitsmanagers de taak om de houdbaarheid en de voedselveiligheid van producten te bewaken, ook bij de toegenomen vraag naar duurzame verpakkingen.

Volgens Platform Duurzaamheid betekent duurzame ontwikkeling ‘de ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van de toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen.’ Een duurzame verpakking moet dus een lage milieu-impact hebben. Een verpakkingsmateriaal met deze eigenschap is biobased plastic. Biobased plastic wordt gemaakt van plantaardig materiaal, zoals zetmeel uit maïs of aardappel en suiker uit suikerriet. Biobased plastic is vaak zelfs biologisch afbreekbaar en heeft dus aanmerkelijk minder impact op het milieu dan plastic uit aardolie.

Biobased plastic

Biobased plastic lijkt daarom een goed alternatief voor plastic uit aardolie. De vraag is of deze kunststof dezelfde eigenschappen heeft als traditioneel plastic. Is het net zo stevig als normaal plastic en gaat het bederf tegen? De deugdelijkheid van een verpakking is immers een belangrijke logistieke factor: producten moeten onbeschadigd afgeleverd worden, ondanks de vele transportbewegingen die ze van producent tot supermarkt ondergaan. Ook dienen producten zo lang mogelijk houdbaar te zijn, daarbij speelt de verpakking een belangrijke rol. Het voorkomen van derving is vooral belangrijk in het kader van voedselverspilling. De milieu-impact van voedselverspilling is groter dan die van verpakkingen. Volgens voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal zorgen verpakkingen voor tien procent van de milieu-impact van voedsel en voedselverspilling voor vijftien procent.

Houdbaarheid

Verpakkingen zijn niet alleen nuttig, ze brengen ook risico’s met zich mee. Verpakkingen kunnen producten bijvoorbeeld besmetten met stoffen die een gevaar vormen voor de volksgezondheid. Voor traditionele verpakkingsmaterialen is al uitvoerig onderzoek gedaan naar de migratie van gevaarlijke stoffen, maar kwaliteitsmanagers moeten de nieuwe, duurzame verpakkingen hiervoor tegen het licht houden. Is plastic op plantaardige basis food-grade? Of brengt het gevaren met zich mee als mycotoxinen en aflatoxines?

Ook moet onderzocht worden of duurzame verpakkingen dezelfde zuurstofdoorlaatbaarheid hebben als gewoon plastic. Plastic met een laag etheen-vinylalcohol (EVOH) heeft goede barrière-eigenschappen tegen zuurstof en andere gassen, waardoor producten langer houdbaar zijn en bederf wordt bestreden. Wanneer een dergelijke laag ontbreekt kan een disbalans van zuurstof en andere gassen productverkleuring of vermindering van vitamines tot gevolg hebben.

Samenstelling

Het is tevens belangrijk om te kijken naar de verpakking als geheel. Om productiekosten te besparen, kan het noodzakelijk zijn concessies te doen aan de duurzaamheid van een verpakking. Zo kan er voor worden gekozen alleen een toplaag van biobased plastic te gebruiken. In dat geval is het belangrijk om te testen of de laag van biobased plastic hetzelfde sealmedium heeft als het bakje. Wanneer de verpakking niet goed sluit, gaat dat ten koste van de houdbaarheid.

Voordat duurzame verpakkingen in gebruik genomen worden, worden ze uitvoerig getoetst. Voor kwaliteitsmanagers zijn houdbaarheidsonderzoeken dé tool om na te gaan of duurzame verpakkingen net zo veilig zijn als conventionele verpakkingen. Ook kunnen er garantieverklaringen over migratie en food-grade worden gevraagd aan de leveranciers van verpakkingen. Daarnaast moeten kwaliteitsmanagers zich afvragen welke producten zich goed lenen voor de stap naar duurzaam verpakkingsmateriaal. Voor minder bederfelijke product en producten die niet gevoelig zijn voor verkleuring is deze stap eenvoudiger. Voor producten die snel bederven is de afweging ingewikkelder. Wanneer duurzame verpakkingen leiden tot derving, weegt de milieuvriendelijkheid van deze verpakking uiteindelijk niet op tegen voedselverspilling.